Wargi, poza tym, że tworzą głoski czy formują kształt traktu głosowego są także elementem układu stomatognatycznego, który odpowiada za prawidłowe oddychanie spoczynkowe oraz utrzymywanie optymalnego napięcia mięśni twarzy.
Prawidłowa pozycja spoczynkowa warg
CO TO TAKIEGO?
To ułożenie warg, kiedy nie wykonują one żadnej czynności. Prawidłowa pozycja spoczynkowa warg oznacza lekkie domknięcie warg na całej ich długości, które zachodzi bez napięcia mięśni otaczających usta oraz mięśnia bródkowego, wargi swobodnie tworzą tzw. pieczęć ustną.
Prawidłowo dolna warga przykrywać może do1/3 wysokości górnych zębów siecznych, górna zaś przykrywa 2/3 ich długości.
Aby tak się stało konieczna jest eutonia, czyli normalne napięcie wszystkich mięśni twarzowych oraz prawidłowe położenie szczęk, także bez napięcia mięśni żucia (m. żwacz, m. skrzydłowy, m. skroniowy).
Warunkiem jest także prawidłowa budowa warg, ich wielkość, grubość i długość.
JAKIE KORZYŚCI PRZYNOSI PRAWIDŁOWA POZYCJA SPOCZYNKOWA WARG?
Zapobiega nadmiernym napięciom w obszarze twarzy, w narządzie żucia i mowy.
Sprzyja fizjologicznemu oddychaniu przez nos.
Umożliwia prawidłowy przebieg żucia i połykania.
Wpływa na prawidłowe ustawienie zębów Zapewnia prawidłową artykulację.
KIEDY POZYCJA SPOCZYNKOWA WARG JEST ZABURZONA?
Możemy spotkać różne postacie tego zaburzenia. Należą do nich np. takie ułożenie warg:
- gdy domykaniu warg towarzyszy napięcie mięśnia okrężnego ust, mięśnia bródkowego lub innych mięśni twarzy
- w którym wargi nie domykają się, usta są lekko lub szeroko otwarte
- gdzie warga dolna łączy się z górnymi siekaczami
CO MOŻE NEGATYWNIE WPŁYWAĆ NA POZYCJĘ SPOCZYNKOWĄ WARG?
Do czynników, które zaburzają prawidłową pozycją spoczynkową warg należą:
- osłabienie mięśni narządu żucia i mowy
- nadmierne napięcie mięśni w obszarze twarzy i mięśni żucia
- zaburzenia anatomiczne dotyczące warg i twarzoczaszki, także urazy i zbiegi w tych obszarach
- zaburzenia zgryzu
- niedrożność nosa i inne zaburzenia laryngologiczne
- choroby neurologiczne
- choroby dotyczące układu pokarmowego
- nieprawidłowe położenie żuchwy
- nieprawidłowe ustawienie zębów np. protruzja (wystawanie, wysunięcie w kierunku warg) górnych siekaczy
- nieprawidłowa pozycja ciała
SKUTKI NIEPRAWIDŁOWEJ POZYCJI SPOCZYNKOWEJ
Zaburzenie domknięcie warg może powodować takie konsekwencje, jak:
- zmiana napięcia mięśni narządu żucia i mowy
- oddychanie przez usta (czemu sprzyja także niedrożność nosa)
- zmiany w wyglądzie warg (np. pogrubienie dolnej wargi, skrócenie wargi górnej, zaczerwienienia, wywinięcie)
- wyciekanie śliny, która podrażnia wargi oraz skórę w okolicy ust
- nawykowe oblizywanie warg
- nagryzanie warg
- zasysanie warg
- nieprawidłowa praca warg podczas połykania (np. zaciskanie warg)
- zaburzenia przebiegu połykania (np. osłabienie mięśni ust powoduje otwarcie ust i wciskanie się języka między zęby)
- negatywny wpływ na kształtowanie się łuków zębowych i rozwój twarzy
- zaburzenia artykulacyjne
Wpływ pozycji spoczynkowej warg na funkcjonowanie narządu głosu
Prawidłowy przebieg funkcji w narządzie żucia i mowy zapobiega nadmiernym napięciom, które mogłyby negatywnie wpłynąć na produkcję dźwięków i krtań. Pamiętajmy, że fizjologiczna mowa i śpiew powstają przy udziale mięśni, które wykorzystujemy podczas żucia i połykania (narząd mowy jest także aparatem żucia) oraz kształtują się na bazie prawidłowego przebiegu czynności prymarnych.
Nadmierne napięcie towarzyszące domykaniu warg lub ich osłabienie odbija się na sprawności artykulacyjnej, od której zależą nie tylko wyraźna mowa czy śpiew, ale także swoboda wydobywania dźwięków i brak mechanizmów kompensacyjnych prowadzących do przeciążenia krtani. Jednym z objawów zaburzeń mięśni w obszarze ustno-twarzowym (nadmiernego lub osłabionego napięcia) są zaburzenia głosu (chrypa, ograniczenie zakresu dźwięków,
Zaburzenia napięcia w obszarze mięśni żucia, towarzyszące nieprawidłowej pozycji spoczynkowej warg (często również języka i/lub żuchwy) wpływa na funkcjonowanie najważniejszych dla mówców i wokalistów stawów – stawów skroniowo-żuchwowych. Dolegliwości bólowe, trzaski oraz problemy ze swobodnym opuszczaniem żuchwy przekładają się nie tylko na jakość głosu, ale również wpływają na pojawienie się dyskomfortu i nieprzyjemnych odczuć, które mogą ograniczać możliwości głosu. Głos może szybciej się męczyć, może zmieniać się jego barwa, dźwięczność i nośność.
Rozszczelnieniu warg towarzyszy często (ale nie zawsze) fizjologiczne oddychanie przez usta, które negatywnie wpływa na funkcjonowanie krtani i zwiększa nie tylko ryzyko infekcji górnych dróg oddechowych, ale także wysiłek głosowy podczas emitowania dźwięków (sprawdź tu)
Nieprawidłowości związane z prawidłową pozycją spoczynkową warg wpływają na pracę mięśni mimicznych. Zmieniają wyraz twarzy. Mięśnie mimiczne pomagają mówcom i wokalistom kształtować trakt głosowy, wpływają na jakość dźwięku oraz współuczestniczą w przekazywaniu emocji. Wpływają także na prozodię mowy (sposób przekazywania słów) i wzmacniają przekaz głosowy.
Jeśli zauważasz u siebie nieprawidłową pozycję spoczynkową warg, napięcie warg podczas połykania, wyciek śliny – skonsultuj się z logopedą, terapeutą miofunkcjonalnym. Praca z aparatem żucia i mowy przynosi efekty – tylko zacznij.
Kittel A. M., Terapia miofunkcjonalna
Karłowska I. (red.), Zarys współczesnej ortonodncji
