Twój głos jest ważny, ma moc wyrażania, perswazji, tworzenia.
Przekazuje myśli, emocje, odczucia. Maluje obrazy, dotyka, buduje relacje.
Jest silny i potrzebuje Twojego wsparcia, codziennej opieki, małych rzeczy, zdrowych nawyków.
Twoje małe działanie każdego dnia może całkowicie odmienić jego brzmienie, formę i zapewnić Ci świetną wokalną kondycję.

Nastawienie to nasza postawa, stosunek do czegoś, stan, który charakteryzuje nas, nasze działania, wpływa na podejmowane decyzje i oceny. Od niego zależy to, jak patrzymy na świat i codzienne życie, sytuacje i doświadczenia, które są jego częścią. Wolimy otaczać się ludźmi, którzy mają pozytywne nastawienie. Takie osoby są charyzmatyczne, wzbudzają w nas optymizm i dobre emocje. Motywują, inspirują, uspokajają. Ich głos jest naturalnym elementem pasującym do tego obrazka i staje się narzędziem o ogromnej sile wpływu. Nie muszą tryskać dobrym humorem, udawać, że są bardziej szczęśliwi niż są. Oni po prostu lubią życie, bo widzą w nim przede wszystkim dobro i piękno.

Grudzień to czas, który chcemy przeznaczyć na budowanie dobrego nastawienia, ćwiczenie się w zmienianiu swoich myśli. Ta umiejętność jest na wyciągnięcie ręki i może – poprzez pracę nad sobą – sprawić, że trudne dni, smutne chwile, ciężkie doświadczenia nie będą odbierały nam całej radości życia. To, co myślimy może nas wzmacniać lub odbierać siłę. Nie jest to wiedza tajemna, nie są to czary. To praca z umysłem, sercem i emocjami. Bywa walką o siebie i lepsze życie. Żadne ćwiczenia techniczne nie sprawią, że głos będzie autentycznie radosny, prawdziwie budzący ciepłe i pozytywne odczucia w słuchaczach.

Nasze doświadczenia kształtują to, jak odbieramy dźwięki. Decydują o tym, czyj głos lubimy, jaka barwa głosu łapie nas za serce albo jakich utworów nie cierpimy słuchać. Warto poznać swoje reakcje, rozpoznać co takiego i dlaczego nas drażni oraz staje się dla nas nieznośnym hałasem. Można nauczyć się wyłapywać drażniące nas dźwięki i zmienić swoją reakcję, by nie ulegać ich negatywnym wpływom. Łatwiej będzie wtedy odnaleźć ciszę – i tę na zewnątrz (możemy się od tych dźwięków izolować) oraz wejść w stan wewnętrznej ciszy.

Jakim jesteś słuchaczem? Słuchasz innych uważnie, aktywnie czy Twoje myśli odpływają w inne strony? Umiejętność słuchania jest niezbędnym elementem komunikacji i budowania relacji. Narażeni na codzienny pośpiech, ogromną ilość bodźców mamy problemy ze słuchaniem drugiej osoby. Gdy zaczynamy mówić, trudno nam czasem przestać, zatrzymać się. Pauza i cisza są w komunikacji tak samo ważne jak wypowiadane słowa. To potężne narzędzia, które pomagają nam lepiej przekazywać treść, budować nastrój oraz słuchać siebie.

Mój ulubiony sposób na odnalezienie ciszy mimo otaczającego hałasu. Pokazuje, że nie potrzeba specjalnych warunków, by odnaleźć ciszę i że
ważniejsza jest ta cisza w nas.
Zaczynając od tego, co na zewnątrz kierujemy się do wnętrza.
To także dobry trening słuchowy, który również jest potrzebny, by świadomie emitować dźwięki.

Oddychaj uważnie, by móc wejść w kontakt z ciszą. Świadomość własnego oddechu jest podstawą więzi z ciałem i uczuciami.

Najpiękniejsze dla świata dźwięki mogą być tym, co nas drażni. Każdy z nas bowiem inaczej postrzega hałas. Możemy nauczyć się także wyciszać wewnątrz nawet wtedy, gdy mnóstwo dźwięków znajduje się w naszym otoczeniu.

Świat jest wypełniony hałasem. Nawet wtedy, gdy kończy się dzień i gasną światła, nie zawsze możemy liczyć na na zupełne wyciszenie. Okazuje się, że otaczają nas dźwięki, które nie cichną. Dopóki nie stworzymy w sobie własnej oazy, trudno będzie poczuć uspokojenie i zregenerować się po dniu wypełnionym dźwiękami (co trudne o wiele bardziej, gdy z dźwiękiem pracujemy).
Potrzebujemy umiejętności tworzenia wewnętrznej ciszy wśród hałasu i mimo bodźców, które odciągają uwagę od nas samych – naszych uczuć, emocji i myśli, które domagają się wyrażenia czy zauważenia. Potrzebujemy wyciszenia, by dać odpocząć naszym głosom, ciałom i umysłom. Tym elementom, które w ciągu dnia tak ciężko pracują, gdy produkujemy dźwięki.

W sytuacjach kryzysowych, gdy jesteśmy zmęczeni czy potrzebujemy odprężenia najprościej sięgnąć po te najłatwiejsze rozwiązania, które szybko ukoją ból, pomogą fizycznie „przeżuć” emocje – przecież „czekolada rozumie”…
Przejedzona emocja, przejedzony stres to nie coś co przeżywamy, oswajamy, nazywamy i uwalniamy się od tego, ale coś, co pozostaje w nas wraz z nadmiarem spożytych kalorii.

Dziś w ramach nawiązania do tematu naszej akcji w tym miesiącu, przypominam Wam artykuł o anemii, która ściśle łączy się z niedoborami w diecie (choć jej przyczyną mogą być również inne poważne schorzenia). Osoby na diecie wykluczającej mięso, jaja, ryby powinny zadbać szczególnie o odpowiednie dostawy witaminy B12, żelaza i kwasu foliowego.

Często chrypka i pokasływanie związane z zaleganiem wydzieliny to jedyne objawy refluksu. Gdy udajemy się do laryngologa zaniepokojeni długotrwałą chrypą, pobolewaniem gardła czy porannym kaszlem możemy zdziwić się, gdy usłyszymy, że te objawy nie są zwiastunem infekcji, ale skutkiem choroby toczącej się w układzie trawiennym.
Refluks żołądkowo – przełykowy to choroba, która wyraźnie wpływa na funkcjonowanie głosu i samą krtań. Jest nieprzyjemna i może mieć poważne konsekwencje, gdy ją zaniedbamy. Także dla głosu.

Kiedyś te problemy przypisywane były młodym dziewczynom. Dziś dotyczą osób w każdym wieku, bez względu na płeć i wiek. Chorują i starzy i młodzi, młode dziewczyny i dojrzałe kobiety, chłopcy i dorośli mężczyźni. Przekaz mass mediów, presja i idealny świat kreowany w mediach społecznościowych ma ogromny wpływ na to, że „musimy” dobrze wyglądać. Osoby występujące publicznie, będące na wizji, ciągle obserwowane, a także marzące o karierze wokalnej lub aktorskiej mogą odczuć ją jeszcze bardziej. Odchudzanie się, by lepiej wyglądać, by zyskać podziw i kolejne lajki może łatwo przerodzić się w obsesję i doprowadzić do poważnych zaburzeń. A one nie pozostają bez wpływu na zdrowie nasze i narządu głosowego.

W jednym z ostatnich miesięcy w ramach akcji #12dobrychnawyków dla głosu, gdy pracowaliśmy nad wzmacnianiem odporności, wspomniałam, że sposób odżywiania jest elementem, który wpływa na siły obronne naszego organizmu. Nie da się zwalczyć rozpoczynającej infekcji, gdy ciału brakuje witamin i minerałów, gdy jest osłabione złą dietą czy zaburzeniami odżywiania. Dbając o dobre odżywienie organizmu wzmacniamy układ odpornościowy.

Tak, ale niekoniecznie w postaci surowej, jak to powtarza się od lat w wielu wskazówkach dla śpiewaków. Choć jeśli lubisz i masz dostęp do dobrej jakości jajek, to czemu nie? Jeśli Ci to służy, daje poczucie komfortu w jamie ustno- gardłowej, to nic nie stoi na przeszkodzie. Tym bardziej, że jajko jest źródłem witamin, które mają dobroczynny wpływ na śluzówki gardła i krtani – witamin A i E. Choć ja do zwolenników takiego sposobu się nie zaliczam – bardziej stawiam na codzienne dbanie o formę krtani niż liczę na cudowne efekty takiego jednorazowego działania.

Od początku przekonuję do picia wody dla zdrowia krtani i doskonałej formy głosu. Do picia wody czystej, niegazowanej o temperaturze pokojowej lub letniej/ ciepłej, z dodatkiem ziół, owoców lub warzyw.
Nie wszystkim się to podoba, bo oznacza to zrezygnowanie z popijania herbaty podczas lekcji lub wykładu czy kawy podczas spotkań z klientami. Albo ulubionego gazowanego napoju, codziennego wieczornego drinka dla relaksu. Nie lubimy zmian, nie chcemy być aż tak radykalni w dbaniu o głos, dopóki nie pojawią się problemy z głosem i konieczność przyjrzenia się temu, co do nich doprowadziło.

Wymyśliłam takie określenie, by przypominać o tym, że niektórzy z nas przed wystąpieniem, próbą, koncertem, lekcją, prezentacją. wykładem czy inną publiczną i intensywną aktywnością głosową nie powinni spożywać mleka i jego przetworów. Dlaczego? By uniknąć nieprzyjemnych trudności podczas emisji głosu oraz objawów nietolerancji laktozy (głównie dolegliwości trawiennych powodujących napięcie w okolicy brzucha, które wpływa na pracę przepony, postawę ciała).

Nasze codzienne menu wpływa nie tylko na to, w jakiej jesteśmy kondycji psychofizycznej, jaki mamy poziom energii, ale także na to, czy praca głosem, mówienie i śpiewanie są komfortowe, czy nie musimy mierzyć się z chrypką, pokasływaniem, ciągłym odchrząkiwaniem, załamywaniem się głosu i zmęczeniem.

W tym miesiącu pracujemy nad dietą, która dobrze wpływa na funkcjonowanie narządu głosu i jego brzmienie. W 2016 roku napisałam w jednym z artykułów: „Jednym z elementów dbania o narząd głosu jest zdrowa dieta. Nie mam tu na myśli żadnej diety odchudzającej, czy eliminującej określone grupy produktów. Dieta – to sposób żywienia, który ma nam zapewnić energię, dobre zdrowie i kondycję psychiczną. Podstawą naszej siły, witalności i energii głosu powinno być zdrowe, odżywione ciało. To, co dostarczamy naszemu ciału, staje się bardzo istotne gdy pojawiają się różne trudności głosowe (np. chrypki, załamywania się głosu, zmiany brzmienia), tym bardziej, gdy dołączają do nich także inne schorzenia organizmu np. refluks, alergia, stany zapalne”. Słowa powstały z moich obserwacji podczas codziennej pracy z głosem, jak wiele problemów głosowych ma swoje źródło w nieprawidłowym odżywianiu.Coraz częściej trafiały do mnie osoby, które cierpiały na refluks i problemy trawienne ( w początkach mojej pracy zawodowej była to rzadkość). Teraz, to prawdziwa plaga i widzę, jak coraz bardziej to, co jemy przyczynia się do problemów ze zdrowiem, także komplikuje codzienne, intensywne posługiwanie się głosem.

Oszczędzanie głosu jest elementem głosowej higieny, która pomaga nam pracować nim sprawnie, bez wysiłku i utraty zdrowia.
Możemy oszczędzać głos – jest tyle okazji i możliwości każdego dnia.
Twoja krtań będzie Ci wdzięczna – usłyszysz to w swoim głosie.

Każde napięcie pojawiające się w ciele, to czynnik obciążający krtań. Napięcia blokują przepływ uczuć, energii, fali oddechowej. Nie pozwalają nam wyrażać emocji, powstrzymują je. W pewien sposób nas chronią. Wynikają również ze złej postawy albo stresu, na jaki jesteśmy coraz częściej narażeni.

Hałas męczy, stresuje (to dodatkowe obciążenie dla organizmu) oraz sprawia, że mówimy/ śpiewamy głośniej i z większym wysiłkiem. Tracimy naturalność tego procesu, może pojawić się ból gardła i ogromny wysiłek związany z produkcją dźwięków.

Wypracuj sprawność artykulacyjną, a emitowanie dźwięków będzie swobodne i łatwiejsze. Niepotrzebnie obciążamy narząd głosowy, gdy braki artykulacyjne nadrabiamy natężeniem dźwięków. Kiedy nasze słowa nie są dobrze słyszalne i zrozumiane przez słuchaczy, pierwszą naszą reakcją jest podniesienie głosu – mówimy głośniej i wyżej, co również jest elementem prowadzącym do większego wysiłku mięśni krtaniowych.

Nie musisz mówić przez cały czas. Podczas wykładu, lekcji, wystąpienia możesz wykorzystać nagrane przez siebie wcześniej materiały, nagrania czytane przez lektora, audiobooki, filmy, inne pomoce wizualne lub narzędzia, które zaangażują słuchaczy.

Kolejnym elementem oszczędzania głosu jest kontrolowanie co jakiś czas, podczas używania głosu, pozycji ciała. Może ona sprzyjać dobrej emisji głosu i pomóc krtani w optymalnym funkcjonowaniu bez zbędnego wysiłku lub wprost przeciwnie – przyczynić się do nadwyrężenia głosu i problemów z krtanią. Wiele razy już o postawie ciała wspominałam, teraz w ramach nauki oszczędzania głosu zachęcam do tego, byśmy zwracali uwagę na ułożenie głowy i barków. To części ciała znajdujące się najbliżej krtani, które mają ogromny wpływ na jakość produkcji dźwiękowej przez fałdy głosowe.

Oszczędzanie głosu to nie tylko cisza, milczenie, ograniczanie ilości wydobywanych dźwięków, ale także unikanie dodatkowego wysiłku, którym dla krtani jest mówienie zbyt nisko lub wysoko albo śpiewanie w nieodpowiedniej tonacji.

Wielokrotnie w ciągu dnia nasza krtań może odpocząć, jeśli tylko powstrzymamy się od mówienia/ śpiewania, wtedy, gdy nie jest to potrzebne czy konieczne. Możemy robić ciche przerwy, gdy powstrzymamy się od udziału w dyskusji, rozmowie, która nie wnosi do naszego życia nic ważnego. Lub gdy wybierzemy się na krótki samotny spacer.

To jedno z narzędzi pierwszej pomocy dla krtani. Chwile bez wydobywania dźwięków – zwłaszcza jeśli mamy za sobą kilka godzin mówienia, wymagający wykład, ważne spotkanie, które wiązało się ze stresem albo próbę czy koncert, na którym niekoniecznie dobrze się słyszeliśmy – pomogą odzyskać sprawność i utrzymać krtań w zdrowiu i dobrej formie.

Aby umożliwić krtani chwile odpoczynku, dać jej i sobie czas na regenerację, warto – kiedy to możliwe (a prawie zawsze tak się da), zamiast kolejnej rozmowy telefonicznej w ciągu dnia, wykorzystać rozwój technologiczny i wysłać wiadomość sms lub e-mail. Rozmowa telefoniczna często trwa dłużej niż zakładaliśmy. Bywa, że te dodatkowe minuty głosowej aktywności, powtórzone kilka razy w ciągu dnia, obciążają krtań, która i tak zmagać musi się z dużą intensywnością pracy, gdy mówimy i śpiewamy, także wtedy, gdy brakuje nam prawidłowej techniki.

Potrzebujemy ciszy głosie i w życiu. Narząd głosowy to skomplikowana maszyna i delikatny instrument, zamknięty w ciele, poddawany nieustannym próbom, narażany na ogromny wysiłek i wpływ tego co czujemy, myślimy, przeżywamy. Chwile odpoczynku, choć wydają się czasem stratą czasu, są najlepszym lekarstwem po intensywnej próbie, wymagającym wystąpieniu lub codziennym wielogodzinnym mówieniu.

Jednym ze sposobów oszczędzania głosu jest słuchanie innych np. podczas rozmowy. Słuchanie z większą uwagą, może także w większym wymiarze czasowym niż do tej pory. Trudna to sztuka, ale pozwólmy sobie na słuchanie innych.

Wrzesień to dla wielu osób pracujących głosem czas powrotu do aktywności zawodowej lub czas jej intensyfikacji. Pierwsze dni czasem boleśnie pokazują, jak bardzo potrzebna jest ciągła troska o głos i utrzymywanie dobrej formy przez codzienne ćwiczenia głosu. Chrypa, szybkie męczenie się głosu, ból gardła, załamywanie się głosu, suchy kaszel to typowe wrześniowe dolegliwości. Jest nią również utrata głosu po pierwszych kilku – kilkunastu dniach mówienia i/lub śpiewania po wakacyjnej przerwie. Potraktujmy ten czas jako szkołę dla siebie. By nauczyć się oszczędzać głos i pomóc krtani w codziennym, wielogodzinnym funkcjonowaniu. Tak, by mogła pracować optymalnie i jak najlepiej wyrażać nas, nasze emocje i przekazywać myśli.
Również jeśli występujesz na scenie i śpiewasz umiejętność oszczędzania głosu jest nawykiem, który warto wypracować, by nie narażać się na przykre niespodzianki, gdy zmęczona aktywnością krtań odmawia współpracy.

Witalność, siła, odporność, a nawet nasze samopoczucie psychofizyczne uzależnione są od tego, w jakiej formie są nasze jelita. Aby wzmocnić swój system odpornościowy, zanim nadejdą trudne dla niego dni, zacznijmy już teraz wprowadzać do swojej diety kiszone warzywa, a także owoce. Końcówka lata i początek jesieni to czas obfitości warzyw i owoców – duża część z nich nadaje się do kiszenia, a ich spożywanie w takiej formie to jeszcze więcej zdrowia w postaci witamin oraz odpowiednie dokarmienie mikroorganizmów zamieszkujących przewód pokarmowy (mikrobiom, mikrobiota, flora bakteryjna jelit).

Gdy boli Cię ząb, idziesz do dentysty. Oprócz borowania usłyszysz zapewne także dobre rady, których udzieli Ci lekarz, by uniknąć kolejnych problemów z uzębieniem.
Gdy dokucza Ci kręgosłup, zgłaszasz się do lekarza, idziesz do fizjoterapeuty. Oprócz ćwiczeń dostajesz listę tego, co wolno, a czego należy unikać. Być może usłyszysz też mnóstwo wskazówek, które pomogą w procesie powrotu do zdrowia czy odzyskaniu formy. Dostaniesz też podpowiedzi, dzięki którym unikniesz problemów w przyszłości. Kiedy zgłosisz się do mnie z problemami głosu, postąpię podobnie. Zrobię wszystko, by pomóc Ci odzyskać zdrowie i byśmy w niedalekiej przyszłości mogli spotkać się ponownie nie po to, by ratować Twój głos, ale go rozwijać.
Dlatego będę przekonywać Cię, byś był radykalny w dbaniu o głos.

Jego nadmiar szkodzi i prowadzi do poważnych problemów zdrowotnych. Brak podobnie może wyrządzić wiele krzywdy w naszym organizmie. Słońce to nasz przyjaciel, towarzysz codziennych dni, któremu zawdzięczamy między innymi dobry humor, sprawne funkcjonowanie układu szkieletowego, mięśniowego, nerwowego a także silniejszy układ immunologiczny. Niedobory, na jakie jesteśmy narażeni wskutek złej diety i ograniczonej ilości światła słonecznego przez kilka miesięcy w roku, nie pozostają bez wpływu na nasze zdrowie. Siła i forma naszego głosu mają swoje źródło także w zdrowym ciele i silnym układzie odpornościowym. Musi on sobie sprawnie radzić z wirusami i bakteriami, gdy mówiąc i śpiewając oddychamy głównie przez usta, a komunikując się z ludźmi jesteśmy narażeni na kontakt z drobnoustrojami wywołującymi choroby.

Zdrowy oddech jest cichy, spokojny, niemal niewidoczny. Wypływa naturalnie z potrzeb ciała. Zarówno w mowie, śpiewie jak i wtedy, gdy nie używamy głosu. Jest jednak ważna różnica, o której nie wiemy lub w codziennym życiu po prostu nie pamiętamy. Gdy mówimy i śpiewamy oddychamy przez usta. W pozostałych sytuacjach powinniśmy wdychać i wydychać powietrze przez nos. Jeśli chcemy mniej chorować, a także dobrze brzmieć, prawidłowy wdech i wydech to podstawa. Oddychanie przez nos wspomaga również układ odpornościowy i sprawia, że rzadziej chorujemy.

Hartowanie jest ważne, jeśli pracujemy głosem. Każda niedyspozycja ciała wpływa na jakość głosu. Brzmienie głosu zmienia się, gdy pojawia się katar, siła głosu słabnie, gdy boli gardło, komfort pracy spada do zera, gdy ciało mobilizuje się do walki z wirusami. Jeśli mówimy lub śpiewamy i chcemy to robić jak najlepiej oraz jak najmniejszym kosztem, z przyjemnością, radością, entuzjazmem i efektownie – nie możemy pozwolić sobie na częste niedyspozycje czy poważniejsze choroby układu oddechowego. Nie może być wymówką to, że są miesiące w roku, gdy choruje duża część społeczeństwa. Nie możemy obwiniać o to złej, sprzyjającej chorobom, pogody. Dużą rolę odgrywa tu styl życia. Nasze nawyki, które pozwalają przetrwać te trudniejsze dni lub takie, które przyczyniają się do łatwego „łapania” infekcji.

Będąc dziećmi poznawaliśmy siebie i świat poprzez ciało. Dotyk, smak, słuch i pozostałe zmysły były dla nas źródłem informacji o tym, co dzieje się w nas i wokół nas. Ciało było czymś co wzbudzało zachwyt i ciekawość. Ciekawość ta popychała nas do rozwoju i zdobywania kolejnych umiejętności, by w ciągu pierwszych dwóch lat życia móc dojść do pierwszych prób manifestowania swojej samodzielności i niezależności. Żyliśmy w ciele, nasz związek z nim był naturalną częścią naszej egzystencji.

Zdrowie to nie tylko brak choroby. To coś więcej. Dzięki niemu możemy żyć pełnią życia, cieszyć się, rozwijać, podejmować wyzwania, tworzyć. Możemy korzystać z ciała, oddychać swobodnie i wydobywać dźwięki bez wysiłku. Cieszyć się także pełnią brzmienia i tym, kim jesteśmy.

Czy wiesz, że kilka pierwszych nawyków, nad którymi pracowaliśmy na początku roku ma ogromne znaczenie dla funkcjonowania układu odpornościowego?
Odpowiednia ilość snu, odpoczynek i relaks, regularna aktywność fizyczna, nawodnienie organizmu oraz praktyka wdzięczności, która poprawia nasze samopoczucie i doładowuje nas pozytywnym myśleniem, sprawia, że zauważmy w naszym życiu to, co daj nam radość i chwile szczęścia. Poza tym codzienna gimnastyka narządu głosowego wzmacnia krtań, przyzwyczaja mięśnie i narządy aparatu głosowego do określonego wysiłku oraz uczy funkcjonowania w różnych warunkach, co wpływa także na to, jak radzimy sobie w trudniejszych okresach roku i gdy atakują nas wirusy.

Choć trudno nam to przyznać lub zauważyć, duża część problemów w naszym życiu (także zdrowotnych) ma swoje korzenie w braku miłości siebie. Łatwiej kochać nam męża, partnera, żonę, przyjaciela, dzieci czy darzyć większą uwagą i poświęcać swój czas przedmiotom, zwierzętom niż samym sobie. To także forma ucieczki od siebie i skutek niekochania siebie. Spójrzmy nieco inaczej na chorobę, która jest nie tylko sumą różnych symptomów, ale informacją dla nas.