Podczas emitowania dźwięków oddychamy ustami i częściowo także poprzez nos (jeśli jest drożny). Kiedy krtań kończy swoją pracę, jedynym fizjologicznym sposobem oddychania staje się oddychanie nosem. Dlaczego?
Nos to najlepsze urządzenie filtrujące powietrze
Jest początkowym etapem drogi powietrznej, pierwszym elementem układu oddechowego, poprzez który powietrze, jakim oddychamy przedostaje się do płuc.
Specyficzna budowa nosa umożliwia mu wypełnianie bardzo ważnej roli już na samym początku oddechowych czynności. Już wtedy powietrze jest filtrowane przez drobne włoski znajdujące się w nosie. Zatrzymywane są cząsteczki kurzu, pyłki roślin. Kolejnym mechanizmem oczyszczającym jest błona śluzowa jam nos i jej wydzielina. Stanowi ona barierę dla wisusów i bakterii. Jej składniki są częścią mechanizmów ochronnych organizmu. Wraz z wydzieliną, dzięki drobnym rzęskom, drobnoustroje usuwane są z organizmu. To dlatego stan błony śluzowej nosa jest ważny (wpływa na to między innymi odpowiednie nawodnienie organizmu, temperatura i wilgotność powietrza). Jej zły stan ułatwia wnikanie drobnoustrojów i sprzyja częstszemu chorowaniu, które wpływa na funkcją głosotwórczą i kondycje krtani.
W nosie również to oczyszczone powietrze zostaje ogrzane do temperatury ciała i odpowiednio nawilżone.
Dzięki tym funkcjom nosa powietrze, którym oddychamy jest odpowiednio przygotowane i nie drażni dróg oddechowych.
Aby nos mógł spełniać swoje funkcje nie tylko stan błony śluzowej ma znaczenie. Musi być drożny. Jednak dobrze wiemy, że nie zawsze tak jest. Cierpią osoby z krzywą przegrodą, cierpią alergicy, cierpimy podczas infekcji albo gdy dochodzi do stanów zapalnych zatok czy pojawiają się polipy. Każda blokada w nosie ogranicza strumień powietrza, a co za tym idzie dostarcza jego mniejszą ilość, co wpływa na funkcjonowanie całego ciała, jego wydolność oraz na kondycję umysłową.
Źle dzieje się również wtedy, gdy nawykowo oddychamy przez usta, bo zamknięcie ust jest tym elementem, który umożliwia nosowi wypełnianie jego roli.
Dlaczego warto oddychać nosem?
Jest to jedyny fizjologiczny sposób oddychania, gdy nie mówimy i nie śpiewamy, który:
- wyrównuje temperaturę wdychanego powietrza
- oczyszcza wdychane powietrze
- nawilża powietrze i błony śluzowe
- umożliwia odczuwanie zapachów
- jest rytmiczny i regularny
- przebiega wolniej, spokojniej, co sprzyja lepszej wymianie gazowej, a także wyciszeniu układu nerwowego
- wspomaga koncentrację, powoduje odprężenie ciała
- zmniejsza wysiłek fałdów głosowych podczas wibracji, chroni błony śluzowe gardła i krtani przed podrażnieniem i wysuszeniem (wpływa ono na wysiłek głosowy pojawiający się podczas wibracji fałdów głosowych, związany ze wzrostem ciśnienia podgłośniowego inicjującego wibracje w sytuacji przesuszonej błony śluzowej głośni)
- umożliwia prawidłowe funkcjonowanie układu stomatognatycznego
- zapewnia równowagę czynnościową mięśni żucia, odpowiednią pozycją spoczynkową żuchwy i domknięcie szpary ust
- jest związany z prawidłową pozycją spoczynkową języka (pozycja kobry →)
(..) W badaniach wykazano, że efektem oddychania nosem jest względnie automatyczne górne i przednie ustawienie języka (Chaitow 2005). Udokumentowano również (Takahashi i in.,1999), że przy doprzednim i wysokim ułożeniu języka wzrasta aktywność mięśnia skroniowego, odpowiadającego za domykanie ust w spoczynku. A. Borowiec
- od najmłodszych lat wpływa na wzrost i wygląd twarzoczaszki (przepływ powietrza przez nos stymuluje poprzeczny rozrost szczęki) i rozwój narządu żucia, zapewnia odpowiednie warunki kształtowania się łuków zębowych i zwarcia
„Wpływ oddychania na narząd żucia rozpoczyna się od pierwszego oddechu noworodka. Prawidłowe fizjologiczne oddychanie powinno odbywać się przez nos, przy zamkniętych ustach, bowiem sprzyja to prawidłowemu ukształtowaniu się szczęki, żuchwy, przestrzeni kostnych twarzy i zatok.”
K. Gorzechowski
- wpływa na wygląd twarzy także w znaczeniu estetycznym
- wpływa korzystnie na napięcie całego ciała, sprzyja utrzymaniu prawidłowej postawy (także wtedy, gdy mówimy i śpiewamy), wpływa na pozycję głowy oraz wymusza większy zakres ruchów przepony, co także jest czynnikiem warunkującym prawidłową postawę ciała
- obniża prawdopodobieństwo wystąpienia wad zgryzu
- utrzymuje wysoki poziom energii w organizmie
- oddychanie nosem dba o dobry stan błon śluzowych nosa, gardła i krtani – eliminuje część problemów głosowych, które wynikają z podrażnienia i wysuszenia błon śluzowych wskutek oddychania przez ust
Uwaga na niedrożny nos!
Nie da się oddychać nosem, jeśli jest w nim jakaś blokada. Problemy pojawią się nie tylko podczas infekcji, ale i w okresach pylenia lub nasilenia występowania alergenów, jeśli chorujesz na astmę, alergię, stany zapalne zatok, a także, jeśli w jamach nosa pojawiają się przeszkody np. w postaci polipów czy skrzywionej przegrody.
Niedrożność nosa wymusza oddech przez usta. I choć wydaje się to nieprawdopodobne – wpływa także na postawę ciała, co razem sprzyja napięciowym sposobom tworzenia głosu. W ciele pojawiają się bowiem mechanizmy kompensacyjne (wysuwanie głowy do przodu, opadanie języka na dno jamy ustnej i zaciskanie żwaczy).
Czy zatem nie lepiej byłoby oddychać nosem, gdy emitujemy dźwięki?
W czasie mowy, śpiewu oraz wysiłku fizycznego (choć i tu zaleca się coraz częściej oddychanie przez nos) musimy uruchomić dodatkowy tor oddychania jakim jest wdech przez jamę ustną.
Trudno byłoby oddychać tylko przez nos. Jest to mało ekonomiczny sposób i trwający zbyt długo w porównaniu z oddechem przez usta, kiedy potrzebujemy szybkiej dostawy nowej porcji powietrza.
Oddychanie tylko przez nos podczas emitowania głosu wywołać może napięcia mięśniowe – przekonaj się o tym. Zrób mały eksperyment. Zacznij śpiewać lub czytać tekst. Powietrze dobieraj tylko nosem. Na dłuższą metę jest to męczące i mało naturalne, ponieważ włączyć się mogą dodatkowe mięśnie oddechowe w obszarze szyi, co będzie również zaburzało prawidłową postawę, głównie pozycję głowy.
Choć jak pisze Zygmunt Pawłowski
„w czasie mówienia, przy oddychaniu ustami, śluzówka gardła nie spełnia funkcji oczyszczenia, nawilżenia i nagrzewania powietrza wdechowego i dlatego do dróg oddechowych dostaje się suche powietrze zawierające zanieczyszczenia, które osiadają na błonie śluzowej gardła i krtani, powodując jej wysychanie i podrażnienie”.
to przy prawidłowym wdechu podczas emisji głosu i odpowiedniej trosce o warunki pracy (jakość powietrza, nawodnienie organizmu) dodatkowa droga oddychania nie musi robić krzywdy naszej krtani.
Wdech musi być cichy, niemal niesłyszalny. Bezproblemowy, jakby oczywisty. Powietrze samo napływa do ciała, gdy kończymy frazę. Wymaga to od nas wyeliminowania napięć (głównie w obszarze brzucha, szyi, żuchwy, podniebienia i krtani) i wyczekania, aż powietrze zostanie uzupełnione.
–——–
Borowiec A., Sprzężone zaburzenia w układzie ustno-twarzowym. Zasady współpracy w zespole terapeutycznym ortodonta-logopeda-fizjoterapeuta., w: Metody terapii logopedycznej, red. Domagała A., Mirecka U.
Gorzechowski K., Rehabilitacja stomatologiczna
Lewis D., Spokojny oddech
Pawłowski Z., Foniatryczna diagnostyka wykonawstwa emisji głosu mówionego i śpiewaczego
Schneider M., Techniki oddychania
Siebert B., Kamińska B., Wybrane zagadnienia z anatomii i fizjologii układu stomatognatycznego. Układ stomatognatyczny a artykulacja, w: Biomedyczne podstawy logoepdii, red. Milewski S.
Vranich B., Naucz się prawidłowo oddychać. Jak w 2 tygodnie pokonać stres, dolegliwości trawienne, nadciśnienie, bezsenność i zwiększyć odporność.
