Głos zawsze odzwierciedla nasz stan fizyczny, emocjonalny, umysłowy. Gdy zmieniamy się jako ludzie, zmienia się i on, a w jego brzmieniu słychać to, co zachodzi wewnątrz nas. Umysł i ciało przechodzą od dorosłości do starości. To samo dzieje się z głosem. Im więcej mamy lat, tym więcej zmian możemy w nim zauważyć, ale dzięki regularnym treningom głosu czy śpiewaniu – możemy zwolnić tempo starzenia się narządu głosowego.
Metamorfoza głosu w dojrzałym wieku wynika z szeregu zmian zachodzących w ciele człowieka.
Starzenie się pociąga za sobą zmiany o charakterze degeneracyjnym, neurologicznym, biochemicznym i hormonalnym. Wraz z wiekiem przemiany zachodzą również w układzie oddechowym i mięśniowym. Wpływają one na budowę i funkcjonowanie krtani. Efektem jest inna jakość brzmieniowa naszego głosu i spadek jego wydolności.
Głos zaczyna się starzeć po 60 roku życia, choć już wcześniej zachodzą procesy, które wpływają na emitowane dźwięki. Po 65 roku życia zaburzenia głosu stają się coraz bardziej powszechne i dokuczliwe. Mówimy o presbyfonii – głosie osób starszych, który charakteryzuje wiele nieprawidłowości emisyjnych wynikających ze zmian zachodzących w starzejącym się ciele.
Zmiany w głosach szkolonych są mniej nasilone, mogą rozpocząć się później. Głos, o który dbamy, który rozwijamy i wzmacniamy jest silniejszy i sprawniejszy.
Dlaczego? Ponieważ trening głosowy to trening całego ciała, który angażuje również umysł. Śpiewanie i ćwiczenia głosu na każdym etapie życia przynoszą mnóstwo korzyści.
Czego możemy doświadczyć, gdy głos się starzeje?
Wystąpić mogą:
- zmiany w trakcie głosowym związane ze zmianami w ciele (obniżenie położenia krtani, opadanie nosa, utrata zębów, często wzrost masy ciała z nagromadzeniem tłuszczu na szyi i okolicy gardła)
- atrofia mięśni
- obniżenie napięcia fałdów głosowych
- osłabienie mięśni oddechowych
- trudności oddechowe związane z obniżeniem się pojemności płuc, spadkiem kondycji, utratą masy mięśniowej
- osłabienie podparcia oddechowego
- osłabienie mięśni głosowych
- niewydolność głośni
- skrócenie czasu fonacji
- niższa wydolność krtani i wytrzymałość głosu
- chrypa i męczenie się głosu po wysiłku głosowym
- zanik błony śluzowej w aparacie głosowym, zmniejszenie się ilości kwasu hialuronowego w fałdach głosowych, co prowadzić może do odczucia suchości, utraty naturalnej ochrony fałdów głosowych, drażnienia gardła i krtani, obniżenia elastyczności fałdów głosowych, wysiłkowej emisji głosu,
- bezgłos
- zmiany barwy głosu
- słyszalne powietrze w głosie
- opuchlizna fałdów głosowych
- zmiany wysokości głosu (obniżenie się głosu u kobiet, podwyższenie się głosu u mężczyzn ze względu na zmiany w układzie hormonalnym i w budowie fałdów głosowych)
- obniżenie siły i natężenia głosu
- utrata dźwięczności głosu
- szorstkie brzmienie głosu
- ograniczony zakres dźwięków
- zmiany w stawach, chrząstkach i tkankach krtani, które ograniczają jej elastyczność i ruchomość
- napięcia mięśni w okolicy krtani i mechanizmy kompensacyjne, które pomagają wydobywać głos
- napięcia wynikające z nieprawidłowej postawy ciała
- problemy z intonacją
- drżenie głosu
- kaszel i odchrząkiwanie ze względu na większą ilość wydzieliny w drogach oddechowych lub przyjmowane leki
- osłabienie kontroli słuchowej ze względu na pogarszający się słuch (głównie w zakresie wyższych częstotliwości)
- osłabiona kontrola ze strony układu nerwowego, co powodować może brak swobody w wydobywaniu dźwięków i zaburzenia fonacyjne, także nadmierny wysiłek głosowy, używanie głosu zbyt twardo i głośno
Na osłabienie głosu mogą wpływać także
- gorsze samopoczucie psychiczne, stres,
- doświadczane straty (śmierć bliskich osób, członków rodziny, przyjaciół), samotne mieszkanie, poczucie osamotnienia, opuszczenia
- konieczność zaprzestania pracy zawodowej
- stany depresyjne
- porzucenie hobby, pasji, brak celu, marzeń, planów
- brak kontaktów z ludźmi, osłabienie więzi, utrata relacji
- choroby przewlekłe organizmu wymagające stałego leczenia i/lub terapii (np. choroby płuc, choroby endokrynologiczne, refluks żołądkowo- przełykowy, choroby serca, choroba Parkinsona, Alzhaimera, udary itp.)
Jak dbać o głos po 60 roku życia?
Najlepiej zacząć profilaktykę mając znacznie mniej lat. Budowanie dobrych nawyków i ich pielęgnowanie przyniesie wiele korzyści nie tylko dla Twojego głosu, ale wpłynie na jakość Twojego życia.
Aby Twój głos pozostał w dobrej kondycji w okresie późnej dojrzałości i starości:
-
śpij regularnie, nawet jeśli z wiekiem zapotrzebowanie na sen spada, wysypiaj się, nie „zarywaj nocy”
-
nawadniaj organizm, ciągle dbając o dodatkowo wypijaną wodę; zwróć na to uwagę, ponieważ osoby starsze słabiej odczuwają pragnienie, co grozi odwodnieniem organizmu i wpływa na funkcjonowanie aparatu głosowego
-
nawilżaj błony śluzowe,by chronić krtań przed podrażnieniami i zwiększonym wysiłkiem podczas emitowania dźwięków; wykorzystuj dostępne preparaty, tabletki, inhalacje, stosuj nebulizacje i nawilżacze powietrza
-
unikaj odchrząkiwania, które podrażnia błony śluzowe gardła i krtani, pozbawia je ochronnej warstwy śluzu i męczy fałdy głosowe
-
bądź aktywny/a – spaceruj, ruszaj się więcej w ciągu dnia, uprawiaj ulubione sporty, dostosuj swoją aktywność fizyczną do możliwości i kondycji organizmu, stanu zdrowia
-
odżywiaj się zdrowo, dostarczaj organizmowi przede wszystkim takich substancji jak nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT), witaminy A, D i E oraz z grupy B, żelazo, magnez, wapń, sód, potas, koenzym Q10.
-
trenuj mózg – rozwiązuj zagadki, zadania logiczne, graj w gry planszowe, szachy, ucz się języka obcego, ucz się tekstów na pamięć itp., by zachować świeżość i sprawność umysłową
-
relaksuj się – odpoczywaj, relaksuj się w ulubiony sposób, pozwól ciału i krtani na regenerację
-
wykonuj ćwiczenia oddechowe, które nie tylko poprawią warunki oddechowe, wzmocnią układ oddechowy, podparcie oddechowe, ale również pomogą pozbyć się napięć z ciała, z okolicy krtani i dotlenią mózg
-
dbaj o postawę ciała – ćwicz mięśnie, by ciało było silne i sprężyste; z wiekiem ciało słabnie, przybiera postawę wyrażającą nasze przeżycia i odbija wszystkie złe nawyki; jeśli to możliwe, pracuj z rehabilitantem nad poprawą sylwetki i pozycji ciała, by lepiej oddychać i brzmieć
-
obserwuj swój organizm i głos, konsultuj z lekarzem pierwsze niepokojące symptomy
-
jeśli cierpisz na choroby przewlekłe – zadbaj by były pod kontrolą lekarza, przyjmuj leki, miej świadomość ich negatywnego wpływu na narząd głosu (np. środki stosowane w leczeniu chorób serca, nadciśnienia)
-
dbaj o swoje ciało – mimo upływu lat, zachodzących zmian otaczaj je opieką, troską, miłością; pielęgnuj je, by było silniejsze i zdrowsze
-
wzmacniaj odporność – by choroby nie osłabiały ciała i głosu; odpowiednia dieta (między innymi kiszonki), odpowiednia ilość snu, nawodnienie organizmu, aktywność fizyczna, hartowanie organizmu pomogą Ci zwłaszcza w okresach największej liczby zachorowań na infekcje
-
spotykaj się z ludźmi, dbaj o kontakty z ludźmi, podtrzymuj ważne relacje, nie tylko po to, by rozmawiać, dyskutować, ćwiczyć głos, ale również czuć się częścią społeczeństwa
-
śpiewaj – samodzielnie lub z innymi np. w chórze, śpiewaj dużo, nawet pod prysznicem czy podczas codziennych czynności
-
zapisz się na lekcje śpiewu – nawet jeśli masz już trochę lat na karku, nigdy nie jest za późno, by zacząć
-
trenuj swój głos we własnym zakresie, nawet krótka codzienna gimnastyka przyniesie efekty – lepszy oddech, poprawa samopoczucia i brzmienia, silniejsze ciało, dotleniony mózg, sprawniejsze mięśnie
-
bierz udział w zajęciach dla seniorów, które organizowane są w najbliższej okolicy – po to, by czuć się częścią grupy, rozwijać swoje pasje, wzmacniać ciało (np. gimnastyka dla seniorów), poznawać nowych ludzi, mieć okazje do rozmów, wymiany doświadczeń, nawiązywać nowe przyjaźnie – to ważne również dla Twojej krtani
-
rozwijaj swój mózg i naukowe zainteresowania biorąc udział w zajęciach Uniwersytetu Trzeciego Wieku
-
pamiętaj o swoich celach, marzeniach, pasjach realizuj je, nie porzucaj ich; jakość Twojego życia, Twoje samopoczucie – odbijają się w brzmieniu głosu
-
jeśli problemy z głosem przeszkadzają w Twojej pracy zawodowej lub obniżają jakość życia – skonsultuj się z lekarzem, trenerem emisji głosu; istnieją metody rehabilitacji, które wzmocnią Twój głos, możesz poddać się również leczeniu sanatoryjnemu, laryngoplastyce iniekcyjnej z użyciem kwasu hialuronowego lub leczeniu operacyjnemu.