Zacznijmy od powięzi
Nasze ciało to wspaniały, mądry system. Otoczone jest od stóp po czubek głowy powięzią. Jak się okazuje, jest ona jednym z ważniejszych organów w naszym ciele, znajduje się nawet w jego najmniejszym zakamarku. Stanowi fundament, w którym zatopione są tkanki, kości, organy. Możemy ją łatwo zaobserwować na surowym mięśnie zwierząt – to cienka błonka, która je otacza.
Jest
„gładką siecią tkanki łącznej łączącą i przenikającą mięśnie, kości, narządy wewnętrzne i komórki (…) jest jedyną tkanką, która łączy i wspiera wszystkie elementy ciała; jest jego biologicznym materiałem. Powieź to łącząca wszystkie składowe naszego organizmu trójwymiarowa sieć włókien kolagenowych i kleistego żelu. W niektórych miejscach jest zbita i silna, w innych bardziej płynna i lepka". K. Gabler
Dzięki powięzi utrzymujemy postawę ciała, nadaje ona kształt naszej sylwetce. Jak pisze Karen Gabler: „bez podtrzymującej nasz organizm sieci powięziowej mięśnie i kości wylądowałyby na podłodze, mózg wyglądałby jak ciągnący się żel, a narządy wewnętrzne rozlałyby się w jamie brzusznej”.
Wszystkie wykonywane przez nas czynności, od zwykłych codziennych ruchów, przez bardziej wymagające, jak np. bieg czy skok, aż po te najbardziej skomplikowane – np. taniec albo zawodowe uprawianie sportu, wymagają używania powięzi.
Składa się ona z wielu warstw – powierzchownej, głębszej i trzewnej (otaczającej organy). Jest obecna wszędzie chroniąc ciało, opiekując się jego zawartością, utrzymując postawę i przewodząc informacje.
Jest bogata w nerwy czuciowe, co pozwala na szybki przepływ informacji w całej strukturze powięziowej. Przekazuje bodźce mechaniczne i emocjonalne. Powieź informuje mózg o pozycji ciała w przestrzeni, o sposobie poruszania się – znajduje się w niej aż dziesięć razy więcej zakończeń nerwowych niż w mięśniach. To sprawia również, że mocno odczuwamy ból w przypadku zaburzeń powięziowych.
Powięź reaguje na stres i emocje. Odczuwamy je jako napięcie w ciele – to reakcja powięzi na te czynniki. Emocje, przeżyte traumy wpływają na kondycję powięzi i mogą powodować stany bólowe, przewlekłe napięcia, które z kolei mogą:
- ograniczać ruch ciała i wpływają na jego kształt, wdzięk, żywotność,
- utrudniać utrzymanie prawidłowej postawy ciała,
- uniemożliwiać swobodne opuszczanie żuchwy
- odbierać energię do działania – między innymi do mówienia i śpiewania.
Dzięki powięzi nasze ciało jest elastyczną całością, a mięśnie naszego ciała nie są oddzielnymi elementami, nie pracują w izolacji, ale w powiązaniu z innymi tworząc system mięśniowo-powięziowy, łańcuchy mięśniowe czy taśmy anatomiczne.
Trudno to sobie wyobrazić, ale nawet niewielki ruch jednej części ciała wywołuje odpowiednią reakcję mającą na celu dostosowanie do niego ułożenia pozostałych części i regulację napięcia.
„Każdy mięsień jest częścią całej taśmy, która pracuje w czasie motoryki człowieka.” K.Gorzechowski `
Wzajemne związki
Dzięki powięzi mięśnie i nawet odległe od siebie obszary ciała tworzą wyspecjalizowany system, który wpływa na funkcjonowanie całego ciała, nie tylko na jego kształt czy postawę. Łańcuchy i taśmy mięśniowe pełnią rolę autostrad komunikacyjnych. Przenoszą informację, napięcia i obciążenia.
Istnienie tych różnie opisywanych systemów powiązań tkanek i mięśni w naszym ciele sprawia, że oddziaływania w jednej części ciała, będą odczuwalne w innych okolicach, które są z nią powiązane. Dotyczy to również stanów patologicznych, gdy obciążenia i zaburzenia dotyczące jednego obszaru, czy aspektu funkcjonowania ciała wiążą się z dysfunkcjami w innych częściach organizmu na pierwszy rzut oka pozostających bez wzajemnego związku. Wiemy, że niezależnie od tego, jaką funkcję wykonuje dany mięsień, wpływa on również na całość struktury, którą współtworzy. Pozwala nam to pracować na mięśniach, które łączą się ze sobą, zaczynając od tych, które leżą daleko od zaburzonego obszaru, tak jak wspomniana na początku praca ze stopą w przypadku uzyskania prawidłowej pozycji języka.
Jak przytacza w swojej książce Anna Regner:
„nasze struktury mięśniowo- powięziowe zapewniają stałą ciągłość, pozwalające na dopasowanie się przenoszonego napięcia wokół poszczególnych kości i chrząstek oraz niekompresowanych narządów wewnętrznych. System ten przenosi napięcia w naszym ciele za pomocą tensegracji, która według badań Ingbera [2008], opiera się na współdziałaniu fundamentalnych praw fizyki: pchania i pociągania, ściskania i rozciągania, odpychania i przyciągania”.
Powięź łączy ze sobą wszystko, dlatego też pojedynczy ruch będzie wpływał nacałe ciało, wymagał dostosowania się pozostałych części całości. Dodatkowo napięcie w jednym miejscu w ciele może wpłynąć na powstanie napięcia czy reakcji bólowej w innym, odległym miejscu w ciele. Podejmując temat od drugiej strony – pracując z jedną częścią ciała, wpływamy na zmiany w innym miejscu w ciele, które chcemy usprawnić.
Tensegracja– jeszcze jedno ważne pojęcie
Aby wyjaśnić sieć powiązań i zależności w ciele pomiędzy odległymi strukturami ciała, które nie mają powiązania nerwowego stosuje się zjawisko tensegracji. Wywodzi się ono ze świata architektury (wprowadził je Buckminster Fuller). Pochodzi od słów „tension”-naprężenie i „integrity”- integralność, czyli integracja napięcia, spójność przez naprężenie.
Sytuacja taka polega na tym, że sztywne elementy są poddawane stałemu, niewielkiemu ściskaniu poprzez napięcie giętkich elementów, które są rozpięte między nimi. W ten sposób napięcie jest w sposób ciągły przenoszone na wszystkie elementy układu. Skutkuje to tym, iż wzrost napięcia w jednym elemencie spowoduje wzrost napięcia we wszystkich elementach będących we wzajemnym kontakcie strukturalnym. (K. Bobak-Powroźnik, J. Jaworek)
W odniesieniu do organizmów żywych mówi się o biotensegracji.
„Należy ją rozumieć jako strukturę żywej tkanki, utworzoną przez sieć elementów, które
znajdują się w naprężeniu lub są poddawane kompresji. Taka organizacja zapewnia idealną
równowagę pomiędzy poszczególnymi strukturami oraz zdolność przeciwstawiania się sile
grawitacji. Wedle założeń biotensegracji ciało stanowi całość, a jego poszczególne elementy
są od siebie zależne. Są one bowiem zatopione w sieci tkanek miękkich, które poprzez
kompresję lub rozciąganie oddziałują na siebie". (K. Bobak-Powroźnik, J. Jaworek)
Oznacza to, że istnieją wewnętrzne siły, które utrzymują wszystkie elementy ciała we właściwych miejscach. Nasze organy są zawieszone w tkankach powięzi. Powięź podtrzymuje kości, narządy i mięśnie i może absorbować i wygłuszać doznawane napięcia, przechowywać energię. Dzięki temu nasze ciało nie rozpada się, jest stabilne gdy zmieniamy pozycje, poruszamy się.
Złożone związki powięziowych połączeń mięśni, kości , więzadeł i ścięgien tworzą stan idealnej równowagi, dzięki czemu siły powstające w ciele podczas ruchu są należycie rozprowadzane po całym organizmie. Wprawienie w ruch jednej części powoduje ruch we wszystkich pozostałych.” K. Gabler
Nasze ciało stanowi całość i może dopasowywać się do zmian, znosić napięcia i rozluźnienia, ale to pociąga za sobą odkształcenia i konieczność kompensacji, by utrzymać jedność. Wzrost napięcia jednego elementu musi być zrównoważony prze inne, które są z nim w kontakcie.
Z jednej strony sieć powiązań w ciele zapewnia nam szersze możliwości oddziaływania, jednak w przypadku pojawiających się nieprawidłowości, wiąże się ona z wystąpieniem kompensacji. Ciało zawsze dążyć będzie do utrzymania pionu i równowagi. Gdy wystąpią zaburzenia prawidłowej postawy, ciało natychmiast zareaguje, by dostosować się do zaistniałej sytuacji. Włączy mechanizmy kompensacyjne, usztywni jedne mięśnie, rozluźni drugie, po to, by zapewnić ciągłość całości. Nie pozostanie to jednak bez wpływu na budowę ciała, sylwetkę (np. wady postawy), wygląd twarzy (np. asymetrie), sprawność mięśni (np. artykulacyjnych), prawidłowy przebieg naturalnych czynności (np. oddychanie) czy sposób poruszania się.
Przeczytaj drugą część artykułu i poznaj łańcuchy i taśmy w naszym ciele.->
Bobak-Powroźnik K., Jaworek J., Zjawisko tensegracji w układzie ruchu, Sztuka Leczenia 2021, nr 1, ss. 37–42
Chaitow L., Huijing P. A., Schleip R, Findley T.W., Powięź. Badanie, profilaktyka i terapia dysfunkcji sieci powięziowej
Drobner Z.,Głęboki masaż mobilizacyjno-powięziowy kręgosłupa. Jak pozbyć się przewlekłego bólu dzięki innowacyjnej terapii mięśniowo-powięziowej
Fenstern D., Wzmocnij swoje powięzi
Gorzechowski K., Rehabilitacja stomatologiczna
Meyers T. W., Taśmy anatomiczne.Meridiany Mięśniowo-Powięziowe dla Terapeutów Manualnych i Specjaistów Leczenia Ruchem
Regner A., Wybrane techniki manualne wspomagające terapię ustno-twarzową
Richter P., Hebgen E., Punkty spustowe i łańcuchy mięśniowo-powięziowe w osteopatii i terapii manualnej
Romanowski M., Łańcuchy mięśniowo-powięziowe. Charakterystyka taśm anatomicznych
