Wiele naszych nawyków zdecydowanie utrudnia nam wokalne życie. Pomyśl choćby o tremie, która zamiast mobilizować – paraliżuje Cię za każdym razem gdy stoisz na scenie lub masz powiedzieć kilka słów w codziennym życiu. Zaczyna drżeć Ci głos, brakuje tchu. Albo jako dziecko nauczyłeś się, że występując trzeba krzyczeć i podczas kameralnego spotkania mówisz tak głośno, że słuchacze dyskretnie zatykają uszy.
Po co nam nawyki
Z założenia nawyk jest tym, co ma ułatwić nam życie. To taki „skrót” do naszego działania, dzięki któremu nie musimy za każdym razem myśleć i zastanawiać się, co mamy zrobić, po co to robić, czy robimy coś dobrze, czy źle.
„(…) gdy nasz mózg wytwarza bardzo silne nawyki, nie potrzebuje już procesu myślenia. Wszystkie czynności wykonywane są automatycznie, z dużą prędkością i wydajnością, można wręcz powiedzieć,że w sposób bardziej opłacalny (…)” S.Breznitz
W wielu sytuacjach przekonujemy się, że nie zawsze je ułatwia, a wręcz przeszkadza lub szkodzi. Takie ekonomiczne działanie jest nam potrzebne, choć jego konsekwencje nie zawsze będą dla nas dobre. Na przykład nawyk przeglądania godzinami portali społecznościowych, kiedy to siedzimy/ leżymy, prędzej czy później odbije się na naszym zdrowiu; wpłynie na naszą postawę, problemy zdrowotne. Czas ten możemy wykorzystać w sposób, który przyniesie więcej dobrego – iść na spacer, gimnastykować się, zadbać o relaks, poćwiczyć głos. Inny nawyk – głośnego mówienia (kiedy sytuacja tego nie wymaga), może męczyć naszą krtań, a uruchamia go np. sytuacja towarzyska, hałas, emocje czy miejsce.
Większość nawyków to skutek naszych decyzji, wyborów ( z którymi wiążą się nagrody) w określonych sytuacjach, ale część przejmujemy w procesie dorastania, dojrzewania, wchodzenia w nowe grupy, środowiska, doświadczając nowych rzeczy. Tworzą się poza nami, nie zauważamy ich do momentu, w którym zaczynają przeszkadzać nam w życiu.
Nawykowy głos
- Przyjrzyj się w tym momencie swojemu głosowi, jego barwie, brzmieniu. Zbadaj go trochę. Dostrzeż jakie nawyki głosowe mają dobre konsekwencje (np. odpowiednia wysokość, głośność nie nadwyręża krtani, nie męczy strun), a które nawykowe zachowania głosowe powodują niemiłe skutki (np. utrata głosu wskutek głośnego mówienia, krzyku w hałaśliwym otoczeniu lub wysiłkowego śpiewania). Czy Twój głos przyciąga czy odpycha ludzi?
- Weź pod lupę swój sposób mówienia. Czy np. nawykowe mruczenie pod nosem albo niedbała wymowa nie powodują frustracji u Twoich słuchaczy lub nie przysparzają problemów w codziennym życiu? Czy sposób w jaki mówisz sprawia, że ludzie chcą Cię słuchać?
- Być może Twój głos przypomina głos jakiejś osoby – idola, rodzica, cioci, a sposób mówienia przypomina Ci o przynależności do jakiejś ważnej dla Ciebie grupy? Sprawdź to. Zastanów się, czy na tym etapie życia jest Ci to potrzebne, czy pomaga, a może przeszkadza i powodem wstydu lub lęku?
- Pomyśl, czego Twój głos nie wyraża, jakiej części Ciebie? Czego nie wolno było Ci mówić, jakich dźwięków nie mogłeś wydobywać?
- Jakie nawyki oddechowe utrudniają Ci wydobywanie dźwięków? A może postawa ciała powstał wskutek innych nawyków zaburza dobre brzmienie Twojego głosu?
- Oceń swoje nawyki myślowe – swoje przekonania. Jakie myśli mogą powodować tremę, stres związany z mówieniem, śpiewaniem, występowaniem. Jakie myśli, etykiety sprawiają, że brzmisz tak jak teraz. Które myśli Cię wspierają, a których należałoby się pozbyć.
- Czy są jakieś nawyki, które sprawiają, że masz poczucie, że Twój głos nie jest swobodny, naturalny, autentyczny?
- Zastanów się jak nawyki dnia codziennego – dotyczące snu, odpoczynku, planowania, pracy, żywienia, używek, sprawności fizycznej, mogą wpływać na Twój głos. Czy dostarczają Ci energii, czy ją pożerają. Czy dbają o zdrowie Twojego ciała i dobry stan krtani, czy je osłabiają? Czy dzięki nim używanie głosu zawodowo lub amatorsko jest łatwiejsze, przyjemniejsze, czy wiąże się z przeszkodami, trudnościami?
Niektóre zachowania utrwalają się i stają się nawykami, ponieważ w danej sytuacji występuje określone zachowanie, które ma dla nas dobre, miłe, pożądane konsekwencje. Zgodnie z prawem efektu „jeśli po jakimś zachowaniu pojawia się uczucie zadowolenia, to zwiększa się prawdopodobieństwo wystąpienia tego zachowania w przyszłości. Jeśli zaś następstwem określonego zachowania jest odczucie niezadowolenia, szansa na jego powtórzenie w podobnych okolicznościach maleje (P. Bąbel, Charaktery).
Np. jeśli w rodzinie mówi się cicho, dba się o spokojne, grzeczne zachowanie i dzieci są w określonych sytuacjach za to chwalone, nagradzane, a karze się za zachowania głośne, krzyk, to jest duże prawdopodobieństwo, że dziecko będzie mówiło cichym, stłumionym głosem, będzie unikało krzyku, nie będzie potrafiło mówić donośnym głosem.
Nawyki można zmienić
Dzięki temu, że nawyk jest zachowaniem wyuczonym, możemy go zmienić. Wymaga to czasu, świadomej decyzji, motywacji i codziennej pracy. Zapewne znany jest Ci przedział 21 dni, w ciągu których można jedne nawyki zastąpić drugimi. Jak się okazuje, może to trwać trochę dłużej. Wg Vincenta Harrisa zmiana trwała, zwłaszcza silnych nawyków zabiera więcej niż 21 dni:
„Po to, żeby jakieś zachowanie stało się zwyczajem neurologicznie zaprogramowanym w taki sposób, by było tak nawykowe jak stary sposób zachowania, postępowania czy działania, potrzeba około 90 dni”.
Możemy zatem wpływać na nasze życie i swój głos, sposób mówienia, śpiewania. Możemy pozbyć się wad wymowy, poprawić artykulację, brzmienie czy siłę głosu.
Możemy także wypracować sobie taki automatyczny sposób postępowania, by naturalnym (jak mycie zębów każdego dnia) była troska o narząd głosu – narzędzie naszej pracy. Nagrodą będzie głos zdrowy, silny, wolny od napięć, taki, który będzie najlepszym dla nas instrumentem, wspierającym nas w każdym działaniu.
Wartościowe nawyki
Jeśli pracujesz głosem zawodowo, albo śpiewasz, uczysz się emisji głosu, to kilka nawyków jest Ci bardzo potrzebnych. Są one po to, by nie zastanawiać się
tyko działać i być dobrym w tym co robisz. Aby były skuteczne – ważne są Twoje przekonanie, że są potrzebne i głęboka wiara w ich słuszność.
Wartościowe nawyki, które usprawniają nasze działanie to:
- nawyki techniczne – technika głosowa to zbiór nawyków, które dotyczą postawy ciała, właściwego napięcia i rozluźnienia mięśni, oddychania, otwierania głosu, wzmacniania go, artykułowania, zabarwiania i modyfikowania wg potrzeb
- nawyk ćwiczeń głosu, dzięki któremu systematycznie (codziennie lub kilka raz w tygodniu) dbasz o sprawność głosu, uczysz się nowych umiejętności, rozwijasz swój głos, wyrażasz siebie
- nawyk odpoczynku i regeneracji – sprawi, że o określonej godzinie będziesz czuć zmęczenie, które zaprowadzi Cię do łóżka lub zadbasz o to, by odprężyć się, gdy zauważysz zmęczenie lub napięcie w ciele; dzięki niemu Twoja krtań będzie mogła uruchomić proces regeneracji, co zapewni jej większą sprawność i wydolność
- nawyk aktywności fizycznej – codzienna, nawet krótka gimnastyka, spacer, taniec lub inna aktywność, która pobudzi krążenie i zadba o mięśnie; lepiej będziesz oddychać, pozbędziesz się większości codziennych napięć, złagodzisz stres i będziesz lepiej czuć się w swoim ciele
- nawyk odżywiania – będziesz sięgać po to, co wspiera Twoje ciało, odżywia je i wzmacnia; co dodaje siły, energii, jakiej potrzebujesz, gdy dużo mówisz i śpiewasz; dzięki rozsądnej, odżywczej, dostosowanej do siebie diecie będziesz czuć się lepiej fizycznie i psychicznie. Brak witamin i składników mineralnych powoduje wiele problemów z głosem lub chorób, które na narządzie głosowym negatywnie się odbijają
- nawyk dbania o głos – jeśli głos byłby Twoim najlepszym przyjacielem jakbyś o niego zadbał? Oznacza to także, że świadomie rezygnujesz z rzeczy, które szkodzą, robisz wszystko, by zapewnić mu najlepsze warunki do funkcjonowania, usuwasz przeszkody fizyczne i psychiczne, by pozwolić sobie brzmieć.
To kluczowe moim zdaniem nawyki. Można je przełożyć na listę zadań do zrobienia. Realizowane dzień po dniu zaczną funcjonować jako nawyk. Być może dołączysz do niej swoje lub znajdziesz jeszcze ich inny wymiar, bardziej pasujący do Twojego życia, Twoich potrzeb, aktywności, stanu zdrowia.
Zastanów się, które z nich warto wprowadzić do swojego życia. Jeśli jest ich kilka, w jakiej kolejności – którego potrzebujesz najbardziej?
Jeśli wyznaczysz sobie zbyt trudne zadanie, może zabraknąć Ci sił i motywacji. Z głosem trzeba delikatnie. Spróbuj metody kaizen – małymi krokami. I niech nowe nawyki zastąpią motywację, która w pracy nad sobą raz jest, a raz jej nie ma (przeczytaj więcej na ten temat)
Harris V. Myślenie strategiczne
Magazyn CHARAKTERY O2.2017:
Twoje nawyki doprowadzą Cię do sukcesu;
Klucz do zmiany