Poniżej znajdują się zasady prawidłowej wymowy samogłosek nosowych znajdujących się na końcu wyrazu (tzw. wygłos).
Samogłoskę „ą” w wygłosie wymawiamy ZAWSZE z pełną nosowością, czyli „ą” a nie „om”, „o” czy „oł”. Dbamy o precyzyjny ruch warg – ich zaokrąglenie i wysunięcie ku przodowi.
np. Sztuką jest życie.
Prawidłowo mówimy: [SZTUKĄ] jest życie.
Nieprawidłowa wymowa to:
[SZTUKOM] jest życie.
[SZTUKO] jest życie.
[SZTUKOŁ] jest życie.
Zwróć uwagę na wymowę samogłoski „ą” znajdującej się na końcu wyrazu przed kolejnym wyrazem zaczynającym się:
–od spółgłosek „p”, „b”, „m” (np. czytają prasę, czytają bajki, robią masło). Łatwo tu o zniekształcenie wymowy ze względu na to, że głoski „p”, „b”, „m” wymagają połączenia warg, co przy niechlujnej artykulacji lub zbyt szybkim tempie mowy przyczynia się do powstania nieprawidłowych form. Aby im zapobiec uważaj, by nie złączyć warg zbyt szybko i pilnować ich zaokrąglenia i wysunięcia do przodu.
–od spółgłoski „ł” (np. kapią łzy). Obie głoski wymawiamy z zokrągleniem warg. Zadbaj o to, by zróżnicować te dwa dźwięki, by samogłoska „ą” nie zabrzmiała jak „oł” i by dwa dźwięki nie zlały się w jeden (nieprawidłowa wymowa to [kapioł łzy] lub [kapiołzy]).
–od samogłoski „o” (np. tańczą oberka). Pilnuj prawidłowego układu warg i pozwól, aby podczas wymowy głoski „ą” powietrze dotarło także do jamy nosowej, w przeciwnym razie w podanym przykładzie pojawi się nieprawidłowa fora [ańczo oberka] albo [tańczoberka}
Samogłoskę „ę” w wygłosie wymawiamy jako „e” (czysta, ustna głoska, powietrze nie wędruje do jamy nosowej), a nie jako pełne „ę” (możemy wpaść w charakterystyczną manierę). Błędna jest również wymowa „eł”.
Np. Robię kanapki.
Prawidłowa wymowa [ROBIE]
Wymowa błędna:
[ROBIĘ] kanapki.
[ROBIEŁ] kanapki.
W wymowie niektórych czasowników zakończonych na „ę”, jeśli trudno będzie odróżnić pierwszą osobę od trzeciej (przy wymowie „ę” jako „e”), możemy w pierwszej osobie zachować lekką nosowość np.
(Ja) myję się. – Ja [MYJę SIE]
(On/ona/ono) myje się – (On/ona/ono) [MYJE SIE]
