Terapia miofunkcjonalna i głos

Terapia miofunkcjonalna – co to takiego?

Terapia miofunkcjonalna obejmuje szerszy zakres działań. Nie ogranicza się jedynie do obszaru mięśni twarzy i czaszki, ale zajmuje się również zaburzeniami postawy ciała, bowiem obszar twarzy połączony jest z dolnymi częściami ciała – z miednicą i stopami (taśmy anatomiczne, łańcuchy mięśniowe).

Zadania i cele terapii miofunkcjonalnej:

• usprawnienie czynności mięśni twarzy, gardła, języka, całego ciała
• uzyskanie prawidłowego napięcia mięśniowego w kompleksie ustno-twarzowym
• korekta gryzienia, żucia, połykania
• przywrócenie prawidłowego sposobu oddychania
• uzyskanie prawidłowej pozycji spoczynkowej żuchwy, języka i warg
• poprawa postawy ciała
• korekta wad wymowy
• przygotowanie do leczenia ortodontycznego i jego wsparcie od rozpoczęcia do zakończenia, by leczenie zakończyło się sukcesem i aby zapobiec nawrotom problemu
• profilaktyka zaburzeń w układzie stomatognatycznym

Terapia miofunkcjonalna wyrosła na gruncie praktyki zawodowej ortodontów, którzy zauważyli, że u niektórych pacjentów leczenie nie przynosi skutku (a także występują nawroty po zakończeniu) ze względu na pracę języka podczas połykania lub w spoczynku. Język zamiast dociskania w kierunku podniebienia tłoczony jest do przodu/ między zęby.

Terapię miofunkcjonalną prowadzą logopedzi, ale terapeuta miofunkcjonalny nie musi być logopedą. Terapeutami, po odpowiednim szkoleniu, są również fizjoterapeuci, lekarze ortodonci, położne czy doradczynie laktacyjne.

Zaburzenia miofunkcjonalne dotyczą nie tylko małych i nieco starszych dzieci, nie tylko nastolatków, ale także coraz częściej osób dorosłych. Jest to między innymi efekt zmian w stylu życia i sposobie karmienia oraz wpływ stresu, napięć i nieprawidłowej postawy na narząd żucia i mowy.

Zaburzenia miofunkcjonale i głos

Obszar ustno-twarzowy to ta część naszego ciała, która jest aktywnie zaangażowana w tworzenie dźwięków mowy i śpiewanie. Zaburzenia podstawowych czynności, które tu przebiegają mają swoje przełożenie na jakość dźwięków i wymowę. Przybliżam te zagadnienia w artykułach z działu LOGOPEDYCZNIE O GŁOSIE

Zaburzenia miofunkcjonalne dotyczą elementów, które są częścią narządu żucia, ale te same narządy wypełniają także obowiązki związane z emisją głosu. Nie da się wyizolować zaburzonych czynności mięśni i sprawić, żeby prawidłowo przebiegały podczas emisji głosu, jeśli przez dużą część doby funkcjonują nieprawidłowo. Nawyki ruchowe są z nami przez cały czas i te same uruchamiają się, gdy zaczynamy tworzyć dźwięki.

Zaburzenie głosu są jednym z objawów zaburzeń miofunkcjonalnych. Wynika to z bliskich relacji jakie łączą krtań z językiem i kością gnykową (niewielka kość luźno zawieszona w szyi, tuż nad krtanią) oraz połączenia krtani z nasadą języka.

Zaburzenia głosu mogą być efektem:

• nadmiernego napięcia mięśniowego (hipertonii)- zbyt duże napięcie mięśni w całym ciele lub tylko w obszarze krtani, gardła, mięśni twarzy, szyi, karku będzie skutkowało zwiększonym wysiłkiem głosowym, emisją napięciową prowadzącą do przeforsowania głosu i jego niedyspozycji, osłabienia siły i ograniczenia jego możliwości
• obniżonego napięcia mięśniowego (hipotonii)- niskie napięcie mięśniowe również wywoła niekorzystne skutki dla głosu; zbyt słaba mobilizacja mięśni może wiązać się z osłabieniem siły głosu, chuchającym, zapowietrzonym dźwiękiem, szybkim męczeniem się głosu, wpływa również na pracę mięśni artykulacyjnych i wymowę. Osłabienie siły mięśniowej ma swój wyraz na twarzy – mimika staje się uboga, mało wyrazista, twarz może sugerować „znudzenie”, a to również wiąże się z mniej atrakcyjną modulacją głosu, zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia nielubianego przez słuchaczy, monotonnego głosu
• nieprawidłowości w postawie ciała – obszar twarzoczaszki łączy się funkcjonalnie z miednicą i stopami, ustawienie miednicy wpływa na to, jak pozycjonuje się język w jamie ustnej i jaką pozycję spoczynkową przybiera żuchwa, a wraz z nieprawidłowym ustawieniem obręczy barkowej wpływa na przebieg artykulacji i kształtowanie warunków rezonacyjnych w trakcie głosowym (w efekcie na jakość brzmieniową głosu, jego bogactwo brzmieniowe, barwę). Złe ustawienie ciała w przestrzeni, asymetrie, przenoszenie ciężaru ciała na jedną stronę, przechylanie głowy będzie powodować warunki, w których język będzie np. zbaczał w bok, nie będzie mógł pracować w sposób fizjologiczny, kiedy postawa jest zaburzona mogą wystąpić trudności z domknięciem ust, co ma istotne znaczenie dla sposobu oddychania. Postawa ciała wpływa na sposób oddychania, a oddychanie na stan błon śluzowych gardła i krtani oraz jakość strumienia powietrza wprawiającego fałdy głosowe w drgania, by wytworzyć dźwięk. Poza tym nieprawidłowości postawy powodują, że głowa i krtań tracą wsparcie, jakiego w naturalnych warunkach dostarcza ciało (głównie tułów), co może zwiększyć napięcie w ciele, a każde zbędne napięcie w ciele jest niekorzystne dla głosu i prowadzić może do przeciążenia krtani

Zaburzenia pracy mięśni twarzy, warg, gardła, języka, podniebienia skutkują ograniczeniem w zakresie artykulacji i prowadzą do wystąpienia wad wymowy (mogą łączyć się także z wadami zgryzu). Zaburzenia miofunkcjonalne często powiązane są z wadami wymowy – głównie seplenieniem, nieprawidłową wymową głosek „t, d, n, l” oraz z problemami artykulacyjnymi, które wpływają na całościowy obraz głosu.

Ćwiczenia, które stosuje się w terapii miofunkcjonalnej usprawniają postawę ciała, oddech, czynność mięśni narządu żucia i mowy, sposób połykania, pozycję spoczynkową języka i żuchwy, regulują napięcie w ciele, w efekcie wpływają także na emisję głosu i poprawiają artykulację.

W ramach terapii miofunkcjonalnej pracujemy z mięśniami odpowiadającymi za brzmienie głosu, wpływającymi na fonację (tworzenie dźwięku w krtani), kształtującymi trakt głosowy (rezonans) oraz artykulację, czyli wymowę. Efektem jest poprawa tych obszarów, w których nastąpiło zaburzenie i uzyskanie lepszej jakości głosu, a także profilaktyka zaburzeń głosu.

Pracując głosem, rozpoczynając jego kształcenie chcemy mieć odpowiednio przygotowaną i prawidłowo funkcjonującą przestrzeń, w której powstaje dźwięk. Skorygowanie zaburzeń miofunkcjonalnych ułatwia nam pracę nad głosem, skraca czas nauki i jest niezbędnym etapem wstępnym korekcji wadliwej wymowy.

Sprawdź, czy potrzebujesz terapii miofunkcjonalnej

Objawy zaburzeń miofunkcjonalnych są różne i zależą od wieku. W przypadku młodzieży i osób dorosłych możemy spotkać się takimi symptomami jak:

• oddychanie torem ustnym w spoczynku (gdy nie mówimy, nie śpiewamy)
• oddychanie przez usta podczas snu
• zaciskanie zębów w ciągu dnia
• ciągle/ często otwarte usta mimo braku infekcji, kataru, problemów z zatokami, brak zwarcia warg
• wciskanie języka między zęby, brak pionizacji języka (pozycji kobry)
• problemy z połykaniem (zaciskanie warg lub brak domknięcia warg, tłoczenie języka na zęby, między zęby, głośne połykanie, krztuszenie się, wyciek)
• zgrzytanie zębami w nocy
• chrapanie
• wady zgryzu (często zgryz krzyżowy, otwarty)
• ból i dysfunkcje w stawach skroniowo-żuchwowych
• nieprawidłowe żucie, trudności w przeżuwaniu pokarmów (specjalistyczna ocena)
• wady wymowy
• parafunkcje narządu żucia (obgryzanie paznokci, żucie języka, warg, gryzienie ołówków, zaciskanie zębów)
• ślinienie się, wyciek śliny, duża ilość śliny
• przyrośnięte/ krótkie wędzidełko języka, wysoko wysklepione podniebienie (do oceny przez specjalistę)
• odczuwanie zmęczenia mimo odpoczynku i snu
• problemy z koncentracją
• obturacyjny bezdech senny

Jeśli zauważasz niektóre z nich – skonsultuj się ze specjalistą.

Warto poznać tę terapię i sprawdzić, czy nasz głos potrzebuje takiego wsparcia, tym bardziej, że zaburzenia czynności mięśni, napięcia mięśniowego w obszarze ustno-twarzowym oraz powiązane z nimi dysfunkcje oddychania i postawy ciała są przyczyną powstawania zaburzeń głosu.

Kittel A., Terapia miofunkcjonalna, MAjUS WYDAWNICTWO, 2016