To właśnie wytrwałość i cierpliwość oparte na odpowiedniej motywacji oraz wykonywanie zadanych ćwiczeń są kluczem do sukcesu. Musisz mieć jednak świadomość, że im więcej masz lat, tym silniejszy jest nawyk dotyczący nieprawidłowej wymowy. Jednak to Twoje zaangażowanie w ćwiczenia jest podstawą powodzenia. Nowy nawyk, nowy wzór wymawiania głoski tworzy się bowiem poprzez powtarzanie. Im częściej ćwiczysz, tym szybciej ten wzór zapisze się w Twoim mózgu i będzie działał automatycznie. Przy poważnych zaburzeniach w wymowie praca nad artykulacją bywa ciężka, ale nie niemożliwa. Wszystko jest do zrobienia. Niektóre czynności konieczne do wypracowania prawidłowej artykulacji wymagają tylko odrobinę więcej czasu.
Najprościej mówiąc wada wymowy, to zaburzenie w wymowie głoski (lub kilku głosek). Narządy mowy nie są w stanie poruszać się/ układać się w sposób, który potrzebny jest do jej wypowiedzenia. Każda głoska, aby zabrzmiała tak, jak powinna, wymaga od narządów artykulacyjnych (między innymi języka, żuchwy, warg, podniebienia) przybrania odpowiedniej pozycji i wykonania odpowiedniego ruchu. Jeśli to się nie udaje, słyszymy, że głoska brzmi inaczej niż wymowa wzorcowa.
Najczęściej zaburzenia dotyczą wymowy takich głosek jak
- „r” – tzw. reranie, rotacyzm)
- „s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż, ś, ź, ć, dź” – tzw. sygmatyzm, seplenienie
- „k”- kappacyzm
- „g” – gammacyzm
- „l” – lambdacyzm
- „b”- betacyzm
- „ł” – łełanie
Poza tym występują również:
- ubezdźwięcznianie głosek dźwięcznych
- brak zmiękczeń lub nadmierne zmiękczanie
- zamiany samogłosek
- nosowanie
Nieprawidłowością wymowy jest również redukowanie, opuszczanie grup spółgłosek w wyrazach.
Nasilenie nieprawidłowości może być różne, zależy w głównej mierze od przyczyn wadliwej wymowy. A tych jest niemało.
Wady wymowy mogą być spowodowane
- wadami w budowie narządów mowy (nieprawidłowa budowa języka: zbyt krótkie wędzidełko podjęzykowe, zbyt duży, zbyt krótki język; nieprawidłowa budowa podniebienia: rozszczepy podniebienia, podniebienie gotyckie, czyli mocno wysklepione i wąskie; niekształcenia zgryzu; anomalie zębowe: diastema, czyli szpara między siekaczami; przerost migdałka, polipy w jamie nosowej, skrzywienie przegrody nosowej)
- alergicznymi lub laryngologicznymi problemami zdrowotnymi wpływającymi na śluzówkę narządów mowy
- nieprawidłową pracą narządów mowy wynikającą z ich niskiej sprawności lub złych nawyków
- zakłóceniami w funkcjonowaniu mięśni odpowiedzialnych za pracę strun głosowych
- zaburzeniami czynności połykania, żucia i oddychania
- dysfunkcjami narządu słuchu
- wpływem środowiska, które kształtuje naszą mowę – np. brak wzorców mowy, wadliwe wzorce wymowy (np. mowa pieszczotliwa, manieryczna), brak stymulacji rozwoju mowy, zła atmosfera rodzina, naciski rodziców na wypowiadanie przez dziecko głoski, gdy jeszcze do wymowy nie dojrzało
- opóźnieniami w rozwoju psychomotorycznym i emocjonalnym
- uszkodzeniami ośrodków mowy w korze mózgowej
- zaburzeniami o podłożu psychicznym (brak zainteresowania mową, ograniczanie komunikacji językowej)
Pracy z logopedą nie trzeba się bać. Jest on po to, by Ci pomóc, wyjaśnić, co robisz źle, pokazać, jak prawidłowo wymawiać dźwięki i jak ćwiczyć.
Po rozpoznaniu przyczyny nieprawidłowej artykulacji następuje przygotowanie narządów mowy do prawidłowej wymowy zaburzonej głoski. Następnie uczymy się nowego dźwięku, tak, by nie uruchamiać zapisanych w mózgu błędnych nawyków. Gdy uda się prawidłowo wypowiedzieć ten nowy dźwięk ćwiczymy go w różnych połączeniach głosek w sylabach, w wyrazach i w tekstach. Początkowo nowo opanowany dźwięk udaje się wypowiadać tylko wtedy, kiedy kontrolujemy wymowę (najczęściej przed lustrem). Stopniowo zaczyna pojawiać się w mowie spontanicznej i automatyzuje się – nie musimy już pilnować układu narządów artykulacyjnych. Cały ten proces wymaga czasu i jak podkreślałam wcześniej – powtarzania, powtarzania i jeszcze raz powtarzania.
Jeśli nie masz motywacji i czasu na ćwiczenia i logopeda nie pomoże. Wszystko jest w Twoich rękach. Trud się opłaca. Radość i satysfakcja z opanowania prawidłowej wymowy są nie do opisania. A poza tym zyskujesz coś jeszcze – lepsza wymowa to większa pewność siebie i lepszy wizerunek w oczach innych.
